ΟΙ ΣΕΛΙΔΕΣ ΤΗΣ ΚΑΡΙΝΑΣ~ κριτική ανάγνωση
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΙΛΕΛΕΣ «Θρ…ίαμβοι και απώλειες»
Η ποιητική συλλογή χωρίζεται σε δύο
μέρη, τα οποία αλληλοσυμπληρώνονται ως εννοιολογικό δίπολο. Το λογοπαίγνιο που
επιχειρείται στον τίτλο, υποδηλώνει την έμμετρη φύση των ποιημάτων που
προσομοιάζουν συχνά σε δημοτικό τραγούδι, τόσο ως προς τη μορφή όσο και ως προς
την ποιότητα. Ο Θρίαμβος εξάλλου παραπέμπει σε μια ηχηρή ηχητική μετάπλαση,
θεμελιώνεται δε καλύτερα σε ρυθμική φόρμα που επιτρέπει και να άδεται. Από την
άλλη μεριά η απώλεια, στο δεύτερο μέρος κυλάει άναρχη, ελεύθερη, χωρίς ρίμα,
στη φθορά, στον χρόνο, στην έλλειψη πάθους, στην ακινησία, στον θάνατο. Η
επιλογή των δύο διαφορετικών μορφικών
αποτυπώσεων προδιαθέτει αφ’ εαυτού της τον αναγνώστη, στο να οικειοποιηθεί τα
αντιθετικά πλευρικά συστήματα που συγκροτούν τον άξονα της ζωής. Ένας διαρκής
ανταγωνισμός σιγοβράζει μεταξύ της νίκης και της ήττας σε όλα τα επίπεδα, σε
ένα κοινωνικό περιβάλλον αυτιστικό, όπως φαίνεται στο ποίημα Το Τέρας:
«…πόσες
ακόμη δικαιολογίες
μπορούν να σκεφτούν οι άνθρωποι
για να αποφύγουν την αλήθεια
πόσα ακόμη ψέματα
μπορούν ανενδοίαστα να πουν
στον εαυτό τους και στους άλλους
για να μην αναλάβουν
το βάρος της ευθύνης τους…»
ή στο ποίημα Αλογόμυγες:
«…εκεί που κάθεσαι ήσυχος στ’αυγά σου
και κοιτάζεις μόνο τη δουλειά σου
και φροντίζεις καθημερινά τη φαμελιά σου
και κλείνεις έξω από την πόρτα σου
του κόσμου όλου τα προβλήματα
και ασχολείσαι μόνο με τα δικά σου…»
Παρόλα αυτά, σε αυτό το μέρος, το αναφορικό
ποίημα στον Νίκο Μπελογιάννη εγείρει αισθήματα σιγουριάς μέσα στο πλαίσιο
Θανάτου. Τους γενναίους δεν τους νικά ο θάνατος, γιατί αξιώνονται μια διαρκή
θέση στην καρδιά αυτών που κοινώνησαν τις αξίες από το ίδιο θεϊκό ποτήρι. Η γλώσσα είναι ρεαλιστική, ενώ οι περιγραφές
γλαφυρές, με πλούσια εικονοποιία ενώ στιγμές καταγγελτικότητας διανθίζουν τη
θεματική αυτής της ενότητας.
Στο πρώτο μέρος, μια εντελώς διαφορετική
προσέγγιση, η οποία ακολουθεί μετρικό
σύστημα, χωρίς ωστόσο να είναι αυστηρό. Θα μπορούσε να είναι ένα είδος έμμετρης
ποιητικής πρόζας.
Εξάλλου κάποια ποιήματα έχουν
μελοποιηθεί από τον Νίκο Βρεττό.
Άνεμος ελευθερίας, η ελληνική ψυχή, τα
χρώματα και οι συμβολισμοί της ελληνικής φύσης, μνήμες πολέμου, ηρωικές
στιγμές, εθνικές προσωπικότητες όπως ο Άρης Βελουχιώτης και ο Γρηγόρης Λαμπράκης
αιχμαλωτίζουν την σκέψη του ποιητή που θέλει να είναι σχεδόν κομμάτι της σάρκας
του η εντοπιότητα και τα ζητήματά της, οι μνήμες και οι ιστορικές αποτιμήσεις των πεπραγμένων, όπως
φαίνεται στον Θάνατο Παλικαριού, που είναι αφιερωμένο στον Άρη Βελουχιώτη:
«Βουνά μου χαμηλώσετε, ποτάμια μου
σωπάστε
Αηδόνια μου γλυκόλαλα βαριά αναστενάξτε
Γοργά βαρούν τα πέταλα του μαύρου
καβαλάρη
Που ’ρχεται τον λεβεντονιό μαζί του για
να πάρει»
Τα θρηνητικής φύσης έμμετρα ποιήματα που
έχουν την αφετηρία τους στο δημοτικό τραγούδι δεν παύουν να μαγεύουν και να αναζωπυρώνουν
μια γλώσσα με ομηρικά στοιχεία, πάντα διαχρονική, ενώ άλλοτε θυμίζουν θιασώτικη
παράσταση με στοιχεία σάτιρας, όπως στο ποίημα «Το άψυχο χαρτί» ή στην «Ομήγυρη».
Ο
ποιητής ανάλογα με την ψυχική του κατάσταση πειραματίζεται υφολογικά, θεματικά
όμως οι αγωνίες του κορυφώνονται γύρω από τα θέματα της σχέσης «άτομο-κοινωνία»
και υποβάθμιση αξιών.
Η συλλογή συνοδεύεται από χαρακτικά της
Θεοδώρας Χανδρινού, πρόλογο του Χρίστου Γ. Ρώμα και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις
Απόπειρα