ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
ΚΑΡΙΝΑ ΒΕΡΔΗ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΟΥΣΗΣ «ΜΟΙΡΟΓΡΑΦΤΟ»
Η Μοίρα μου έχει προσφέρει αφειδώς
Ο Γιάννης Πανούσης είναι γνωστός ως Καθηγητής
Εγκληματολογίας, Πρύτανης, πρώην Βουλευτής και Αναπληρωτής Υπουργός Προστασίας
του Πολίτη. Έχει συγγράψει πλούσιο επιστημονικό έργο αλλά και αστυνομικές
ιστορίες που δημοσιεύτηκαν σε συλλογικούς τόμους και λογοτεχνικά περιοδικά .
Ωστόσο, η αγάπη του για την ποίηση που ξεκίνησε αρκετά χρόνια πριν, μεγαλώνει,
ωριμάζει και μας χαρίζει την ποιητική συλλογή «Μοιρόγραφτο».
Η συλλογή αυτή
είναι η πρώτη με το όνομά του, εφόσον οι προηγούμενες ποιητικές απόπειρές του
είχαν εκδοθεί με το ψευδώνυμο Γιάννης Απαρθινός. Αξιοσημείωτο είναι ότι αρκετά
ποιήματά του με αυτό το ψευδώνυμο έχουν αποσπάσει διακρίσεις σε λογοτεχνικούς
διαγωνισμούς.
Ο ίδιος έχει
αναφερθεί αρκετές φορές σε τόπους και ανθρώπους που τον ενέπνευσαν, όπως στις παιδικές
φιλίες στις γειτονιές του Κολωνού, στην άρτια εκπαίδευση της Λεοντείου Σχολής
και τα ακαδημαϊκά χρόνια στη Θράκη, αναδεικνύοντας τους δεσμούς αγάπης ως τον κεντρικό άξονα γύρω από τον οποίο
χτίζονται η επαγγελματική και κοινωνική καταξίωση, η φήμη ή οι πνευματικές
επιδιώξεις.
Με αφορμή το βιβλίο αυτό ο Γιάννης Πανούσης μας μιλά για
την ποίηση και την εγκληματικότητα, ενώ μας λύνει απορίες για τον ρόλο της
εγκληματολογικής επιστήμης όπως διαμορφώνεται σήμερα.
Έχετε
εκδώσει ποίηση στο παρελθόν με ψευδώνυμο. Πώς αποφασίσατε να το καταργήσετε; Μήπως
και στην ποίηση αποκαλύπτετε τώρα το πραγματικό
σας όνομα;
Το ψευδώνυμο Γιάννης
Απαρθινός[κατά τον Ερωτόκριτο: αυτός που μιλάει ντόμπρα] σε αρχική φάση
ήταν αναγκαίο γιατί την πρώτη συλλογή «Χώρος ευθύνης» τη δημοσίευσα όντας
φαντάρος και σε δεύτερη φάση γιατί δεν ήθελα να δημιουργήσω ‘διπλό πρόσωπο και ρόλο’(από τη μία πρύτανης
κι από την άλλη ποιητής).Τώρα που εξέλιπαν οι λόγοι θεώρησα σωστό να δημοσιεύσω
ποιήματα και να ‘εκτεθώ’ με το πραγματικό μου όνομα.
Το επάγγελμα του εγκληματολόγου χρειάζεται
κάποια διακριτικότητα στις κινήσεις ή μπορεί να συμβιβαστεί και με κάποια άλλη
εξωστρεφή δραστηριότητα;
Ο εγκληματολόγος είναι ‘γιατρός ψυχών’ και οριοθετεί την ‘ποιητική του φυλακισμένου χώρου’[1].Ο εγκληματολόγος πρέπει να ζει μέσα στην κοινωνία για να
κατανοεί τον ψυχισμό του εγκληματία κι όχι απομονωμένος στα βιβλία και στις
θεωρίες. Άρα: εγκληματολόγος του δρόμου
και της ζωής και όχι δωματίου.
Αρκετά
ποιήματά σας έχουν διπλό όνομα. Προσπαθείτε να δείτε τη διπλή όψη των
πραγμάτων;
Πολλά ποιήματά μου έχουν τίτλο με ερωτηματικό κι άλλα
έχουν διπλό όνομα διότι δεν κατέχω κάποια απόλυτη αλήθεια την οποία
μεταλαμπαδεύω μέσω των στίχων. Αναρωτιέμαι κι εγώ για το τι πράγματι ισχύει και που και πότε έχω σωστή αντίληψη των πραγμάτων.
Διάβασα το «Μοιρόγραφτο» και ομολογώ ότι
μου άρεσε πολύ. Πώς προέκυψε ο τίτλος αυτός;
Θεωρώ ότι η Μοίρα μου, η τύχη είναι πολύ ευνοϊκή μαζί μου
και στην ουσία σε αυτά που μου έχει αφειδώς προσφέρει αφιερώνω τον τίτλο(ίσως
και το περιεχόμενο).
Στα ποιήματά σας διαφαίνεται μια επιθυμία
αποποίησης του πολιτικού σας παρελθόντος. Ο ποιητής πρέπει ή όχι να ασχολείται
με τα κοινά;
Η Ποίηση μπορεί να
μπολιάζει την Πολιτική με αρετές και με αναστοχασμούς ή μπορεί να εκτονώνει τις
απορρίψεις ή να αποφορτίζει τις φιλοδοξίες. Δεν υπάρχει συνταγή. Τα πάντα
εξαρτώνται από τη συνείδηση του ποιητή.
Από
ποια ηλικία γράφετε ποίηση και ποιοί ποιητές σας επηρέασαν;
Ποιήματα κι όχι
ποίηση, άρχισα να γράφω από την εφηβεία μου. Οι ποιητές που μ’ επηρέασαν
αργότερα ήταν οι ποιητές της ήττας(Πατρίκιος, Λειβαδίτης) και πολλοί ποιητές
της γενιάς μου(Γκανάς, Σοφιανός, Φωστιέρης, Μαυρουδής και άλλοι).
Εκτιμάτε
ότι η λογοτεχνία πάει πιο βαθιά στην ψυχή του ανθρώπου από την ψυχολογία και
γενικά τις ανθρωπιστικές επιστήμες;
Οι επιστήμες παίζουν άλλο ρόλο(τεκμηρίωσης,
επιχειρηματολογίας, θεωρητικοποίησης κλπ),στοχεύοντας στην ερμηνεία ,ενώ η λογοτεχνία προσπαθεί να κατανοήσει τις
υπαρξιακές αγωνίες του ανθρώπου.
Έχετε
πει ότι η εγκληματολογία ήταν η επιστήμη που ψάχνατε γιατί ασχολείται με τον
‘άνθρωπο στα άκρα’ και ότι ο εγκληματολόγος πιστεύει ότι θα αλλάξει τον κόσμο.
Μιλήστε μας λίγο για αυτό.
Δεν πιστεύω ότι δουλειά του εγκληματολόγου είναι ν’
αλλάξει τον κόσμο διότι τότε θα μετατραπεί σε πολιτικό ή σε πολιτικό
επιστήμονα. Μπορεί όμως να συμβάλλει στο να κατανοήσουμε ή και να προλάβουμε
φαινόμενα που καθιστούν τη ζωή μας έμφοβη και τις σχέσεις μας αλλοτριωμένες.
Είμαστε
όλοι εν δυνάμει ‘τρελοί, άγιοι ή
δολοφόνοι’ έλεγε ο Γιουνγκ. Εσείς τι πιστεύετε;
Προτιμώ την άποψη
του Καμύ: ‘στον κόσμο υπάρχουν οι θύτες, τα θύματα και οι γιατροί’.
Πόσο
εύκολο είναι να ξεχωρίσει κανείς τα όρια της ψυχοπαθολογίας στον εγκληματία;
Μολονότι αυτή είναι αρμοδιότητα του ψυχολόγου και του
ψυχιάτρου(ως προς τον καταλογισμό)νομίζω ότι σε γενικές γραμμές η ψυχοπαθολογία
κρύβεται στα κίνητρα κι αποκαλύπτεται στον τρόπο διάπραξης του εγκλήματος.
Ένας
διαβόητος serial
killer
είχε πει ότι στην αρχή σκότωνε ζώα ‘για να δει πώς είναι ο θάνατος’. Ο
βασανισμός, η κακοποίηση και η θανάτωση ζώων δεν σκιαγραφούν μια εγκληματική
ψυχή;
Γενικότερα η άμετρη και άσκοπη βία, ιδίως κατά αδύναμων
κι απροστάτευτων προσώπων, αναδεικνύει μία έλλειψη οίκτου, χαρακτηριστικό του πραγματικού εγκλήματος, αλλά πιστεύω ότι
κάθε τέτοια πράξη πρέπει να εξετάζεται αυτοτελώς διότι μπορεί να κρύβει βαθιά
απωθημένα βιώματα που την ερμηνεύουν(χωρίς βέβαια να την δικαιολογούν).
Κάθε
επιστήμη διανοίγοντας τον δρόμο της ερευνά και επιστημολογικά μονοπάτια που
ίσως έχουν βραχεία ζωή. Ποιος κλάδος της εγκληματολογίας παρουσιάζει σήμερα για
σας το μεγαλύτερο ενδιαφέρον;
Αν και πιστεύω ότι ο εγκληματολόγος οφείλει να διαβάζει Ντοστογιέφσκι,
Ντίκενς, Καμύ, αρχαίες τραγωδίες και
αστυνομικά μυθιστορήματα κι όχι απλώς να μελετάει/αναλύει στατιστικές, δυστυχώς
σήμερα η τεχνοποίηση και της Εγκληματολογίας οδηγεί στον θρίαμβο του CSI και
στην ανακριτική εκδοχή της επιστήμης.
Σε
ερώτηση που σας έχουν κάνει αν το έγκλημα είναι ‘κατασκευή’ είχατε εκδηλώσει
κάποια αποστασιοποίηση από τις θεωρίες. Πώς μπορεί στην πράξη η επιστήμη να
βοηθήσει στη μείωση της παραβατικότητας;
Η άμετρη κι εν μέρει αντιεπιστημονική πολιτική εργαλειοποίηση της Εγκληματολογίας(ιδίως
από τους ριζοσπάστες εγκληματολόγους)κατέληξε στο να θεωρούνται τα πάντα ‘κατασκευές
του Κράτους’, έτσι η επιστήμη έγινε προπαγάνδα. Σε κάθε περίπτωση η
Εγκληματολογία δεν καλείται ν’ αλλάξει τα πολιτεύματα αλλά να χαράξει ορθή
ανθρωπιστική και συμμετοχική αντεγκληματική πολιτική.
Τι
μπορεί να κάνει η επιστήμη όταν υποθέσεις ‘σέρνονται’ για χρόνια στα γραφεία ή
αρχειοθετούνται χωρίς ενδελεχή έλεγχο;
Αυτό δεν είναι πεδίο ευθύνης για την Εγκληματολογία αλλά
για τη δημόσια διοίκηση ή τη δικαιοσύνη. Επαναλαμβάνω η Εγκληματολογία δεν είναι επιστήμη-passe partout.
Πόσο
κινδυνεύει ο εγκληματολογικός επιστήμονας αν εμπλακεί σε ‘γερές’ υποθέσεις
οικονομικού εγκλήματος, παραοικονομίας ή διεθνικής σωματεμπορίας;
Ο εγκληματολόγος
ως επιστήμονας δεν έχει κανένα λόγο ‘να εμπλακεί’ σε περίεργες υποθέσεις, εκτός
αν λειτουργεί ως δικηγόρος οπότε τίθεται άλλο ζήτημα δεοντολογίας.
Ποιά
χαρακτηριστικά πρέπει να έχει κατά τη γνώμη σας ο εγκληματολόγος και ποια
αντενδείκνυται;
Σαφής, έντιμος, με ένστικτο και διαίσθηση, πολλαπλά
καλλιεργημένος, ανεξάρτητος, συνεργάσιμος, χωρίς εμμονές και στερεότυπα. Τα
αρνητικά είναι ακριβώς τα αντίθετα των παραπάνω θετικών.
Στην
εποχή της κρίσης και της ανεργίας, οι υποψήφιοι εργαζόμενοι έχουν συχνά διπλά
μεταπτυχιακά αλλά δυσκολεύονται να βρουν δουλειά. Πόσες ευκαιρίες έχει ο
αποφυλακισμένος στην προσπάθειά του να ενταχτεί εκ νέου στην αγορά εργασίας;
Η κρίση αποκλείει για δεύτερη φορά τους ήδη
αποκλεισμένους(αποφυλακισμένους, απεξαρτημένους, ΑΜΕΑ, μετανάστες κλπ).Άρα οι
πιθανότητες [επαν]ένταξης όλο και θα μειώνονται αφού στη αγορά εργασίας
εισήλθαν εκατοντάδες χιλιάδες άνεργοι χωρίς κανένα ‘στίγμα’.
Στατιστικά
τα εγκλήματα στη χώρα μας έχουν αυξηθεί ή απλώς τα μαθαίνουμε περισσότερο λόγω
διαδικτύου;
Η βασική διαφοροποίηση είναι βαθιά ποιοτική
κι όχι περιστασιακά ποσοτική. Τούτο σημαίνει ότι θα έχουμε περισσότερο αίμα για
ασήμαντες αφορμές και μεγαλύτερη συμμετοχή του οργανωμένου εγκλήματος [σε
συνδυασμό με τη νεο-τρομοκρατία και την πολιτική διαφθορά].
Με
τη μετακίνηση των πληθυσμών γίνεται λόγος για πολιτιστική εγκληματολογία.
Μιλήστε μας λίγο γι αυτό.
Η Πολιτισμική
Εγκληματολογία (Cultural Criminology)δεν σχετίζεται ευθέως με τη
μετανάστευση ή την προσφυγιά αλλά κυρίως με τα μοντέλα και κυρίαρχα πρότυπα
ζωής και έκφρασης. Η σύγκρουση πολιτισμών, ως ερμηνεία της εγκληματικότητας,
είναι μία πολύ παλιά θεωρία που εν μέρει μπορεί σήμερα να ερμηνεύσει το
φαινόμενο.
Αν πάμε πίσω στα παιδικά σας χρόνια τι
νοσταλγείτε περισσότερο, τις αλάνες και τον Λόφο του Κολωνού ή τη φοίτησή σας
στη Λεόντειο;
Οι σταθμοί της
ζωής μου, οι οποίοι συνέβαλλαν στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μου και της
στάσης μου, ήταν:
το 57ο δημοτικό σχολείο του Κολωνού
και οι αλάνες
η εκπαιδευτική πειθαρχία και οι κανόνες στο
Λεόντειο Λύκειο
η στρατιωτική μου θητεία στη Λάρισα
και τα 19 χρόνια της καθηγητικής μου πορείας
στην Κομοτηνή και στο Πανεπιστήμιο Θράκης. Σε όλα αυτά και σε όλους
τους φίλους μου(προφανώς της οικογένειάς μου συμπεριλαμβανομένης) ανήκει η
όποια επιτυχία μου.
ΕΠΙΔΟΜΑ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ 2018
Πετάχτηκε η σπίθα απ’τα κάρβουνα
του μαγκαλιού
Ο παππούς κοιμόταν,
το παιδί που διάβαζε δεν την πρόλαβε,
βρήκε ανοιχτό τον φωταγωγό η σπίθα κι ανέβηκε
στην ταράτσα
για να πάρει αέρα πριν σβήσει και ξεψυχήσει.
Μόλις έβγαλε το κεφάλι της στον ανοικτό ουρανό
την χτύπησε καταπρόσωπο ο ήλιος
και την ξαναφούντωσε
κλείνοντάς
της με νόημα το μάτι.
Κι αυτή ξανακατέβηκε στο φτωχόσπιτο
μπήκε στη μαντεμένια ξυλόσομπα
που’χαν ξεχάσει να την ανάψουν
οι κουρασμένοι γονείς
γιατί είχαν βγει από τα μαύρα χαράματα
για να βρουν δουλειά
κι
όλο το σπίτι είχε παγώσει,
όμοια με τα όνειρά τους,
που τώρα, χάρη στη σπίθα του φωτοδότη ήλιου
ζωντάνεψαν
για να μπορέσουν ν’αντέξουν μιαν ακόμα νύχτα.
Η συλλογή ποιημάτων «Μοιρόγραφτο» κυκλοφορεί από τις
εκδόσεις Ι.Σιδέρης, ενώ το καλαίσθητο εξώφυλλο είναι δημιουργία της Φωτεινής
Σκουρή.